Poezja łemkowskiego poety Władysława Grabana.

  .       

 Łemkowie są grupą etniczną odrębną kulturowo od nas Polaków, oraz  Słowaków i Ukraińców. Ich ziemie ojczyźniane tzw. Łemkowszczyzna to tereny Beskidu Niskiego, Beskidu Sądeckiego i Bieszczad.

Sami Łemkowie nazywają je – Łemkowyną.

Pod koniec II wojny światowej i tuż po niej tragiczne w skutkach dla społeczności Łemków okazały się zakrojone na szeroką skalę akcje przesiedleńcze. W trakcie realizowanej w 1947 roku akcji „Wisła”. – Łemków przymusowo osiedlano na terenach zupełnie dla nich obcych w północno zachodniej Polsce. 
Na przełomie lat 80. i 90. XX w po upadku komunizmu dawni mieszkańcy Łemkowszczyzny powoli zaczęli powracać w swoje opuszczone ongiś strony .. czyli obszary Beskidu Niskiego - w okolicach Krynicy i w Bieszczadach. 

Władysław Graban - poeta, wybitny  przedstawiciel współczesnej literatury łemkowskiej, 

Urodzil  się w 1955r w Kostomłotach pod Wrocławiem. 

W 1962 jako 7- letni chłopiec  wrócił z rodzicami do rodzinnego domu Grabanów gdzie powinien był się urodzić - do Gładyszowa w powiecie gorlickim.   

Wrażliwość na piękno świata przyrody i krajobrazu w zetknięciu z Łemkowyną ukształtowała młodego człowieka i zrodziła w nim pasję zatrzymywania urody tego świata w słowach – w poezji..

" Zapisać słowa

przecież ich tak wiele

ułożone w obrazy

rozrzucone w nieładzie

co krok

spotykasz kilka słów

Zapisać słowa

to z tak wielu znaczeń

ułożyć bryłę przestrzeni

spiąć obręczą

rozsypane pejzaże

odnaleźć ludzi

i zapytać ich

To wasza mowa ? "

Twórczość poety nie jest pozbawiona narodowego bólu. 

dotyka miejsc dla Łemków nie zagojonych czyli pamiętnego roku 1947.  Graban o tych ranach pisze przez pryzmat przyrody. To ptaki, owady i drzewa czyni świadkami tamtych wydarzeń.

Świat w jego wierszach to stare, opuszczone cmentarze, przydrożne kapliczki otulone fauną i florą Łemkowyny wyzwalając czas magicznie cofnięty. Ptaki budujące wiosną gniazda niosą nadzieję na nowe życie tam, gdzie zdawałoby się ten świat przestał istnieć - na opuszczonych cmentarzach, progach niszczejących chat.. 

MÓJ DOM

Mój dom podparto kołkiem

strzechę - nie ma już strzechy

nie ma też okien i kwiatów

tylko ciepłe szczekanie psa

pozostało

ktoś je powiesił na sośnie

Mój dom podparto kołkiem

strze... - nie ma już strzechy

nie ma też sosny

kołkiem podparto

ciepłe szczekanie

psa

Mój dom podparto kołkiem

Ziemia woła

Łemkowie

rodzinna ziemia woła

gdzie dzikie chaszcze

gdzie ślady domostw 

pozostały

siedliska nowe wznoście

 Na wzgórzach płonie ogień święty

pradziadów waszych

na połoniny skrzydłach śpiewnych

jest miejsce tam dla żywych

w muzyce słowa

powroty

Łemkowie

Woła was ziemia bracia

w siną obręcz lasów

w zielone

podniebne Karpaty

ŚWIAT MÓJ

Świat mój jest mały

jak kolebka niemowlęca

poręcz nad rzeką

wydeptana ścieżka

chodzę co dnia do zdroju

Źródeł szukam ojcowych

pierzastych ostów dotykam

sukmany polnych chochołów

Świat mój jest mały

jak podwórko wiejskie

żuraw przed chatą

okno jaskółek pełne

korzeni szukam pradziadów

co oplatają trzewia ziemi

z ciężkim oddechem serca

z niemym łoskotem kamieni

Świat mój jest mały

mniejszy od liścia klonu

i choć minęły lata

wciąż szukam własnego domu

PSALM

Boże
wiedzieliśmy
że za dni pradawnych
osadziłeś naród nasz
w górzystej dziedzinie
z woli i światła swego

I żyli dziadowie ojców naszych
do końca dni
do zakończenia
tysiąclecia...

Aż wydałeś nas
jak ofiarę z koźląt
rozrzucając
pośród narodów świata
kości nasze za bezcen

A my
nie zapomnieliśmy o tobie
nie złamaliśmy przykazań
i jak dawniej
wznosimy świątynie
pośród zielonych dróg

W naszym życiu
nie było innego Boga
prócz ciebie
Boże...
prześladowana cerkiew nasza
za krzyż trójramienny
naznaczona cierniem stoi
na rozdrożu życia
bezmowna

Boże...

czemu nas opuściłeś

zapomniałeś

prawdy nasze

i groby przodków

Ty za dni pradawnych

posadziłeś nas

zielonym drzewem Beskidu

w Łemkowynie

Boże nasz

Dzień jak co dzień

Chodzę po cmentarzu

jak po własnym domu

cmentarz jest taki cichy

śpią moi dziadowie

choć dziadami być nie chcieli

Potrząsam dziada skalpowaną głową

i po cóż było ci tej ameryki

gniotłeś zielone

kupowałeś morgi

chciałeś by góry w pas się pokłoniły

a pochyliłeś głowę w piaskowe okowy

Dzień jak co dzień

stawał co raz nowy

Dzisiaj ja twój odległy potomek

idę śród mogił

jak ty w połoninie

niepewny jutra

A dzień

jak co dzień

Przywołanie

W górach kiedy zaświeci słońce

to jakby matka rozpromieniona

posłała uśmiech niemowlęciu

tyle ciepła w jej oczach

w źrenicach świtu

nad połoniną

Świerkowa kołyska pełna szczęścia

pełna wiatru gór

igliwia i mchów dzieciństwa

Ponad piersi Beskidu

wietrze wiej

zaprowadź mnie tam

gdzie dzwonu echo

w przejrzystej kuli światła

pomiędzy niebem a ziemią

gdzie ptaki zwołują żywych

na wieczerzę

Może przyjdą Łemkowie

zdołają dostrzec

puste ścieżki

w zamglonym tysiącleciu

ODEJŚĆ BEZ ROZPISKI

Kiedy lody odeszły niewidzialne

babuszka Kuźmowa umarła

było to na jesieni

albo wiosną wczesną

Przyodziano ją przednio

w gorset zapaskę tybetową chustę

a do tego korale czerwone

przy zgaszonych ustach

Panachidę wniesiono

w kilku gardłach spiętych latami

ludzi było niewiele może troje

bo Kuźmowa sąsiadów nie miała

syn na wschodzie już nie żył

córka też się sprzedała

Dźwignął Wasyl trumnę

na furce posadził staruszkę

powiózł matkę łemkowską

dróżką za cerkiew

na składowisko ludzkie

do rodziny i do sąsiadów

Oni tam wieki leżą

Paraski cudne i Oleny młode

zmarłe Daniły i dziarskie Iwany

bez gwerów bez noży

i bez rozpisek

Bielą się ich kości

jak kanie na Hrycowej łące

butami zdeptane

- babuszce wcale to nie wadzi

tu spotyka swoich

i nawet dymu jej nie żal

co do nieba uchodzi

Może jeszcze nań spojrzy

i niebieskie oczy

barwinkom zielonym zostawi

wśród grobów kretowisk

niech spoglądają wiecznie

Wasyla jej szkoda

bo tylko jedno oko

od Jaworzna zostało

i ramiona

długie do kolan

I kostura szkoda

bez którego tutaj

trudniej będzie wędrować

WIERSZ DLA NATALKI

Moja dziecinka ma butki stare

kaczuchami zwane

zwykle wieczorem

przywitać mnie mogą

u wejścia do sieni

wtedy dnia mi szkoda

przeżytego naprędce

żałuję że życie przebiegnę

nie widząc

jak kaczuchy co roku stają się

- większe